gm. Markusy, pow. elbląski, woj. warmińsko - mazurskie

Wieś lokowana w 1350 roku na prawie chełmińskim. ale proboszcz wzmiankowany był już w 1337 r. Położenie na brzegu sięgającego w bezpośrednie sąsiedztwo wsi jeziora Drużno, częste zalewy i powodzie prowadziły do ustawicznej zmiany areału wsi. Początkowo wieś liczyła 92 włóki, w 1565 132 włóki, ale po kolejnych regulacjach wielkość ponownie określona została na 92 włóki. Wieś zamieszkiwało 13 gburów, znajdowały się też tu dwie karczmy. Część gruntów zasiedlili osadnicy holenderscy wspominani m.in. przez lustratorów w 1675 roku. W 1772 roku pośród 38 mieszkańców mieszkało 7 mennonitów, a do jednego z nich należała karczma,

Układ przestrzenny wsi - pierwotnie być może wieś ulicowo - placowa, obecnie ulicówka położona po obu stronach drogi biegnącej od Markus w kierunku Stalewa; zabudowa po płd. stronie głównej ulicy gęściejsza, położona bliżej drogi. Tutaj tez znajdowały się 4 największe gospodarstwa, zabudowa po płn. stronie oddzielona niewielkim kanałem w nieznacznym, oddaleniu, mniej ścisła, nieregularna. Kościół wraz z dawnym cmentarzem położony we wsch. części miejscowości, drugi cmentarz na płd. - zach. krańcu w rozjeździe dróg na Stalewo i Jasną, wg mapy z 1937 r. na najbliższych koloniach przy wsch i zach krańcu wsi znajdowały się dwa wiatraki.

Krajobraz kulturowy wsi tworzą : - zachowany układ siedlisk wiejskich, dosyć liczna historyczna zabudowa, w znacznej części jednak pochodząca z przełomu XIX i XX w. oraz lat 20-30 XX w. Kościół katolicki p.w Św. Michała i Nawiedzenia Matki Bożej ( do 1945 r. ewangelicki) wzniesiony w 1853-55 r. na miejscu starszego z otaczającym go cmentarzem z zachowanymi liczne historycznymi grobami, dwa domy podcieniowe, szkoła z przełomu XIX i XX w. rozbudowana w l. 30. XXw., Schronisko Hitlerjugend z 1937 roku będące parafrazą żuławskich domów podcieniowych. Historyczne nasadzenia fragmentarycznie zachowana są na cmentarzach, oraz nielicznie zachowane drzewa dawnej alei lipowej biegnącej wzdłuż głównej ulicy. Po płn. i płd. stronie zabudowy czytelny układ rowów melioracyjnych i polderów.

Dom nr 22 - dawna karczma położona w centrum wsi, po płd. stronie ulicy, kalenicowo, wzniesiona na pocz. XIX w. , przebudowana w k. XIX w. budynek, drewniany, zrębowy, otynkowany z ryglową ścianką kolankową, szczytami i facjatką oszalowanymi pionowo, z drewnianym gankiem przy ścianie płd.ganek przy ścianie płn. rozebrany. Układ budynku powtarza plan tradycyjnych domów w regionie z wielką izbą w płn. - zach. narożniku, czarną kuchnia w trakcie wielkiej izby jednakże z szerszą sienią i powiększoną częścią po stronie wsch. Zachowane fragmenty dekoracji laubzekinowej w szczytach i przy facjacie, drzwi wejściowe i częściowo stolarka okienna.
Dom nr 14 - położony w centrum wsi, po płd. stronie ulicy, kalenicowo, wzniesiony ok. poł. XIX w. parterowy, drewniany, zrębowy o oszalowanych pionowo szczytach, kryty dachówką, wysunięty oczep podparty dekoracyjnie wyciętymi ostatkami belek stropowych. Wnętrze dwutraktowe, o traktach zbliżonych, z wielką izba w płn. - zach. narożniku; część wsch. - gospodarcza składa się z sieni pierwotnie w formie litery C obejmującej czarną kuchnię, w której wydzielono od strony płn. przedsionek a w płd.- wsch. narożniku niewielki pokój.
Nr 35 - dom położony w środkowej części wsi po płn. stronie ulicy, wzniesiony w 1 poł. XIX w. parterowy, zrębowy, otynkowany o oszalowanych szczytach z gankiem od płd.; wysuniety oczep wsparty na belkach stropowych zaciosanych w formę leżącej simy. Układ wnętrza dwutraktowy o jednakowych szerokościach traktów z dwudzielną sienią przedzielającą wsch. i zach. pary pomieszczeń.
Nr 39/40 nr 51 - dom podcieniowy położony w środkowej części wsi, po płn. stronie ulicy wzniesiony w k. XVIII w., przebudowany w poł. XIXw. oraz na przełomie XIX i XXw., parterowy, murowany o oszalowanych szczytach, z ryglowym, wtórnie oszalowanym podcieniem wspartym na 6 butelkowatych słupach, z gankiem od płn. dekorowanych laubzekinem. Układ wnętrza przebudowany, z wielką izbą w płd.- wsch. narożniku, wąską czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, z dwudzielną sienią zbliżoną w formie do litery Z oddzielającą pomieszczenia mieszkalne przy ścianie zach. Budynek silnie zniekształcony, zniszczona część dekoracji, zabudowany podcień i ganek, wymienione pierwotne okna.
Nr 51 - zagroda holenderska w typie kątowym położona w płd. części wsi, po wsch. stronie ulicy złożona z domu podcieniowego z podcieniem dostawionym od strony podwórza, murowanej obory i ustawionej prostopadle stodoły. Pierwotnie zagroda w typie wzdłużnym, ok. poł. XIX w. Zmieniona na układ kątowy. Dom wzniesiony w k. XVIII w., przebudowany, obora przebudowana ok. poł. XIXw. Budynek mieszkalny ryglowy, otynkowany, parterowy, o ceramicznym dachu, podcień ryglowy, oszalowany pionowo, wsparty na 6 słupach, z mieczami dekorowanymi trójwałkiem. Układ wnętrza dwutraktowy z wielką izbą w płn.- zach. narożniku, czarną kuchnią w trakcie wielkiej izby, z sienią w płd.- wsch. mieszczącą schody, z której od strony ulicy wtórnie wydzielono dodatkowy pokój.