ENGLISH VERSION



Start | Wprowadzenie | Ściągnij e-book | Konferencja 2001 | Podziękowania | Nota prawna | Kontakt
Artykuły: Polska | Małopolska | Mazowsze | Ziemia Łęczycka | Żuławy | Nizina Sartawicko-Nowska | Ziemia Kwidzyńska | Ziemia Walichnowska | Ziemia Sieradzka | Ziemia Wieluńska
Artykuły --> Mazowsze

Cmentarze

Cmentarze, stanowiące miejsce spoczynku kolonistów holenderskich, są nieodłącznym elementem krajobrazu wiejskiego terenów zasiedlonych przez osadników. Bardzo często są ostatnim świadectwem o holenderskiej wsi. Często zdarza się, że jedynie dzięki nim daną osadę (jak np.Wilcze Tułowskie, gm. Tułowie, woj. mazowieckie-pierwotnieWilcze Holenderskie) wiązaćmożemy z tą kolonizacją.

Do dnia dzisiejszego zachowało się jedynie 31 nekropolii, o których możemy z dużą pewnością lub bezsprzecznie powiedzieć, że są związane z tym osadnictwem. Stan ich zachowania jest często bardzo zły. Od wyjazdu rdzennych mieszkańców wsi nekropolie są zaniedbane, a często celowo niszczone. Przysłużyła się temu przede wszystkim propaganda zimnowojenna po II wojnie światowej. I choć z powodzeniem podejmowane są próby ich ratowania i uporządkowania, to trend ten nie jest jeszcze powszechny. Jedynie na Żuławach, dzięki ogromnemu zaangażowaniu społecznemu oraz działalności Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Mennonickiej, udało się uporządkować kilka nekropolii.

Na mazowieckie olęderskie cmentarze obecni mieszkańcy patrzą przez pryzmat wojennych przeżyć - dziedzictwo ich poprzedników kojarzy im się z pozosta łością po Niemcach, którzy w XX w. stanowili większość pośród osadników, a ci pozostali, którzy w swojej tradycji wiązali swoje korzenie z Holendrami-mennonitami, ginęli w ogólnej masie tej społeczności. (Choć do dnia dzisiejszego różnice te są uświadamiane i wymieniane przez sąsiadów mieszkających z nimi na tym terenie).

Cmentarze położone są najczęściej na skraju wsi lub, w przypadkach kiedy w osadzie był zbór, przy nim właśnie. Z reguły są niewielkie, często otoczone niskim, cementowym płotem, z pięknymi starymi drzewami stanowiącymi niejednokrotnie pomniki przyrody. Oczywiście im starszy cmentarz, tym piękniejsze okazy drzew. Każda z licznych jeszcze nekropolii jest niepowtarzalna i godna zachowania. Poczynając od tych najstarszych-w Nowym Kazuniu czy Nowym Wymyślu, kończąc na XIX czy XX w. z nagrobkami poprzedzającymi II wojnę światową.

Każdy z cmentarzy jest pięknym akcentem harmonijnego nadwiślańskiego krajobrazu, jednak największą wartość stanowią zachowane na nich wspaniałe zabytkowe nagrobki - zwłaszcza w formie stalli - prostopadłościennych płyt kamiennych o wysokości dochodzącej do 2,5 m, tym bardziej że przetrwało ich na Mazowszu niewiele. Każdy jest niepowtarzalnym dziełem sztuki, będącym niejednokrotnie ostatnim świadectwem pobytu osadników, tym bardziej cennym, że wiążącym się z pierwszymi napływającymi na Mazowsze Holendrami. Spotkać je możemy m.in. na cmentarzu w Nowym Kazuniu, położonym naprzeciw zboru, za wałem przeciwpowodziowym. Spośród zniszczonych częściowo płyt wyróżnia się nagrobek zmarłego w 1869 r. Henryka Nikla.


Start | Wprowadzenie | Ściągnij e-book | Konferencja 2001 | Podziękowania | Nota prawna | Kontakt
Artykuły: Polska | Małopolska | Mazowsze | Ziemia Łęczycka | Żuławy | Nizina Sartawicko-Nowska | Ziemia Kwidzyńska | Ziemia Walichnowska | Ziemia Sieradzka | Ziemia Wieluńska

Copyright 2005 © jerzyszalygin@wp.pl