gm. Cedry Wielkie, pow. gdański, woj. pomorskie
Do 1945 roku, Käsemark TK (Endersch, Schrötter) Kaesemarck (Gotha).
Dawna osada słowiańska, wieś lokowana na prawie chełmińskim w 1349 przez wielkiego mistrza krzyżackiego Hansa Dusemera, od 1454 roku do II Rozbioru Polski w 1793 r. własność miasta Gdańska. W 1820 r. mieszkało tu 6 mennonitów pośród 481 mieszkańców. Układ przestrzenny wsi -w płd. części ulicówka z kościołem otoczonym cmentarzem pomiędzy ulicą a wałem Wisły, w płn. części częściowo rzędówka bagienna, częściowo ulicówka . Wieś przedzielona nasypem drogi krajowej nr7 z wysokim nasypem na most na Wiśle. Północna część wsi z rozproszoną zabudową kolonijną zachowana szczątkowo. W części płd. krajobraz kulturowy zachowany lepiej, oprócz ryglowego kościoła parafialnego z 1727 r. otoczonego cmentarzem ze starodrzewem i ocalałymi pojedynczymi historycznymi nagrobkami we wsi znajduje się jeszcze historycznych 7 budynków drewnianych i 5 murowanych.
Nr 33 (39) - dom usytuowany po zach.. stronie drogi, naprzeciw kościoła, wzniesiony w 1844 r., na kamiennej podmurówce, drewniany, zrębowy, z przesłoniętymi węgłami, oszalowanymi pionowo szczytami, plan dwutraktowy, o szerszym trakcie wsch., z wielką izbą w narożniku płd. - wsch., czarną kuchnią pośrodku, sienią oddzielającą pomieszczenia w płn. części domu, o 6 - osiowej elewacji kalenicowej z wejściem na 3 osi od płd., elewacja szczytowa 3 - osiowa, sam szczyt 2 osiowy, w zwieńczeniu półkolisty świetlik; budynek w bardzo złym stanie.
Nr 21 - dawna gospoda usytuowana na wale Wisły, kalenicowo do drogi na wale; budynek wzniesiony ok. 1880-90, parterowy z niską ścianką kolankową, drewniany, zrębowy, oszalowany pionowo, o 5 - osiowej elewacji kalenicowej z wejściem na pośrodku, elewacja szczytowa 3 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, w dolnej części para okien ujęta po boku wąskimi zamkniętymi trójkątnie okienkami, powyżej para trójkątnie zamkniętych wąskich okienek, deski wiatrowe spięte pazurem, ostatki płatwi zaciosane, podparte wyciętym wspornikiem.
Nr 59 - dom z zagrody holenderskiej usytuowany na płn. - wsch. kolonii, po płn. stronie drogi, kalenicowo, budynki gospodarcze rozebrane; dom wzniesiony ok. poł. XIXw., drewniany, zrębowy, z przesłoniętymi węgłami, oszalowanym pionowo szczytem, o 6 - osiowej elewacji kalenicowej z wejściem na 3 osi od wsch. elewacja szczytowa 2 - osiowa, sam szczyt 3 osiowy, prostokątne okno ujęte mniejszymi, prostokątnymi okienkami. Budynek w złym stanie
Nr 49 - dom usytuowany na płn. kolonii, po wsch. stronie drogi, kalenicowo, budynek z ok. 1880r. drewniany, półtora kondygnacjowy, na wysokiej, kamiennej podmurówce, parter i facjata zrębowe z węgłami przesłoniętymi deską imitującą pilaster, część płn. otynkowana, ścianka kolankowa i szczyty słupowo ryglowe, ścianka kolankowa oszalowana poziomo, szczyty pionowo, przed wejściem drewniany ganek; więźba dachowa stolcowo kleszczowa z zastrzałem, dach ceramiczny, plan dwutraktowy, o równych traktach., czarną kuchnią pośrodku, sienią w formie litery L oddzielającą 3 pomieszczenia w płn. części domu, elewacja szczytowa 4 - osiowa, szczyt dwupoziomowy, w dolnej części para prostokątnych okien ujęta wąskimi, zamkniętymi trójkątnie, prostokątnymi świetlikami, w górnej para zamkniętych trójkątnie wąskich okien; elewacja zach. 7-osiowa, z płytkim, 3 osiowym ryzalitem i wejściem pośrodku przesłoniętym gankiem o bogatej laubzekinowej dekoracji, w ściance kolankowej na osi okien parterowych niewielkie, prostokątne okienka, w facjacie para okien; zachowana bogata dekoracja architektoniczna w postaci wyciętych desek iszalowania, gzymsu, zaciosów belek, obramień okiennych oraz oryginalnej stolarki; w obejściu zachowany drewniany spichlerz - wozownia.
KZSwP, s. 12 - 15; Lipińska,t.3- 6; AG
|